Dezinformacja oparta na kontrowersyjnych i problematycznych elementach historii jest szczególnie trudna do oceny. Tematem, który w ostatnich latach był wykorzystywany do rozpowszechniania problematycznych informacji o Polsce, był obchodzony 1 marca Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”.
Eksperci Debunk przeanalizowali przepływ problematycznych informacji w okresie od 26 lutego do 6 kwietnia. W rezultacie znaleziono 71 artykułów dezinformacyjnych w języku rosyjskim, w których szeroko wykorzystano zagadnienie „żołnierzy wyklętych”, w okresie objętym analizą temat ten nie był jednak poruszany w sposób regularny. Przepływ problematycznych informacji miał charakter reaktywny i stanowił odpowiedź na decyzje polityczne kilku państw. Największy wzrost dezinformacji bezpośrednio dotyczącej Polski odnotowano w okresie od 8 do 12 marca. Wiązało się to przede wszystkim z decyzją Mińska o wydaleniu polskich dyplomatów i wszczęciu postępowania karnego w związku z rzekomym „podżeganiem do nienawiści narodowej” i „rehabilitacją nazizmu” przez polskich działaczy, którzy zorganizowali Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” w białoruskim Brześciu.
Temat „żołnierzy wyklętych” został wykorzystany do rozpowszechnienia sześciu różnych narracji dezinformacyjnych skierowanych przeciwko Polsce. W prawie dwóch trzecich publikacji (49 artykułów) stwierdzano, że w Polsce odradza się faszyzm lub neonazizm. „Żołnierze wyklęci” byli przedstawiani jako zbrodniarze wojenni (43), a osoby, które oddają cześć ich pamięci, porównywano do wyznawców ideologii nazistowskiej. Temat powojennych partyzantów wykorzystywany był również do stwierdzenia, że Polska ingeruje w wewnętrzne sprawy Białorusi (29), próbuje destabilizować sytuację w tym kraju (5) lub nie jest w stanie prowadzić racjonalnej polityki zagranicznej z Białorusią i sprzeciwia się budowaniu konstruktywnego dialogu (13).
W ramach dezinformacji na temat „żołnierzy wyklętych” wykorzystywano wyselekcjonowane fakty historyczne, np. odwoływano się do przypadku Romualda Rajsa w celu udowodnienia, że wszyscy partyzanci byli zbrodniarzami wojennymi. W porównaniu do ogólnego nurtu dezinformacji, technika selekcji informacji – prezentowanie prawdziwych, ale wybranych informacji, aby ukazać zagadnienie w sposób jednostronny – była wykorzystywana częściej w kontekście tematu „żołnierzy wyklętych”.
Dominującymi prokremlowskimi mediami, które przedstawiały nieprawdziwe informacje na temat „żołnierzy wyklętych” oraz innych zagadnień związanych z Polską były rubaltic.ru, ria.ru i news-front.info. Na czwartej pozycji znalazła się białoruska agencja prasowa belta.by, która regularnie publikowała problematyczne informacje na temat polskich partyzantów.
Analitycy Debunk.org korzystają z wielu narzędzi do tworzenia raportów:
• Platformy analitycznej Debunk.org,
• CrowdTangle — narzędzia Facebooka, które śledzi interakcje z treściami pochodzącymi ze stron i grup na Facebooku oraz zweryfikowanych profili na Instagramie,
• Truly Media – platformy współpracy stworzonej, aby wspierać dziennikarzy w weryfikacji treści cyfrowych,
• TruthNest — platformy do analizy danych na Twitterze.